İş hayatında insanı en çok yıkan şey nedir? Yorucu mesailer mi, yetişmeyen projeler mi, düşük maaşlar mı? Hayır. İnsanı en çok yıkan şey, birlikte omuz omuza çalıştığı bir arkadaşının bir gün ansızın sırtını dönmesi, hiç beklemediği bir anda ihanete uğramasıdır. Yıllarca aynı masada oturmuş, aynı hedef uğruna koşturmuş, birlikte kahve molaları vermişsinizdir. Belki de özel hayatınızdaki en derin sırları paylaşmışsınızdır. Ama bir gün o dost bildiğiniz insan, çıkarı için patronun odasında sizin kuyunuzu kazarken buluverirsiniz. İşte o an, iş dünyasının en ağır faturasını ödersiniz: yalnızca işinizi değil, insanlara olan güveninizi de kaybedersiniz
Birçok kişi bu noktada savunmaya geçer: “Ama burası iş yeri, dostluk olmaz.” Bu cümleyi defalarca duymuşsunuzdur. Oysa bu düşünce, insanın doğasına aykırıdır. Çünkü insan, hayatının en büyük bölümünü işte geçirir. Sabahın erken saatlerinden akşam karanlığına kadar aynı çatı altında, aynı hedeflere koşar. Böylesine büyük bir zaman diliminde kimse yalnızca “profesyonel” kalamaz. Mutlaka güvenmek ister, mutlaka dayanışma arar. Dostluk da böyle doğar. Ama işin acı tarafı, iş dünyası dostlukların samimiyetini sürekli sınar. Karşımıza çıkan sınavlar, çoğu zaman parayla, terfiyle, makamla ilgilidir. Ve o noktada bazıları arkadaşlığını bir kalemde silmekten çekinmez.
Kısa vadede ihanet eden kişi kazanır gibi görünür. Patronun gözüne girer, yeni bir unvan alır, maaşına birkaç sıfır eklenir. Çevresine daha dik yürür, toplantılarda sesini daha çok yükseltir. Ama uzun vadede kaybettiği şey çok daha büyüktür: İtibar. Çünkü iş dünyası, sandığımız kadar büyük değildir. Aynı sektörde dolaşan söylentiler, kulaktan kulağa yayılan şehir efsaneleri gibidir. Bir kişinin güvenilmez olduğu söylentisi bir kez yayıldığında, o damga asla silinmez. CV’niz ne kadar güçlü, diplomanız ne kadar prestijli olursa olsun, “Dikkat et, o güvenilmez” fısıltısı, bütün kapıları teker teker kapatır. İş dünyasında para, unvan, güç gelir geçer; kalıcı olan tek şey itibardır.
Ama ihanetin faturası yalnızca dışarıdan gelen damgalarla sınırlı değildir. İhanet edenin kendi vicdanı da sessiz sedasız onu mahkûm eder. Dışarıdan özgüvenli görünse de, geceleri yalnız kaldığında vicdanının ince sesi onu rahat bırakmaz. İnsan kendini kandırabilir: “Benim yapmam gerekiyordu, başka çarem yoktu.” Ama bu bahaneler içten içe çürüyen bir yapıyı gizleyemez. Bunu defalarca gözlemledim. Dostlarını satanlar kısa süre sonra o koltuklarından oldular. Yerine gelenler, onların geçmişini bildiği için asla güvenmediler. Yalnız kaldılar, düştüklerinde yanlarında kimseyi bulamadılar. Çünkü ihanet edenin çevresinde sadakat değil, korku ve mesafe olur. Ve o mesafe gün gelir insanın üstüne bir karabasan gibi çöker.
Asıl acı olan ise, toplum olarak hâlâ bu davranışları zekâ göstergesi saymamızdır. “Adam akıllılık yaptı, kendini kurtardı” diye anlatılır bazen arkadaşını satanlar. Ama aslında bu, zayıflığın ve çürümenin alkışlanmasından başka bir şey değildir. İhanet, kısa vadeli bir çıkarın karşılığında uzun vadeli bir insanlık kaybıdır. Güvenin olmadığı yerde yaratıcılık olmaz. Aidiyet duygusu gelişmez. İnsanlar sürekli sırtlarını kollamak zorunda kaldığında, işlerine değil, hayatta kalmaya odaklanırlar. Böyle kurumlarda başarı da sahte olur, parlak görünen binaların içinde aslında çürük bir düzen hüküm sürer.
Bir de ihanetin yarattığı derin psikolojik etkiler vardır. İhanete uğrayan kişi, yalnızca o anı yaşamaz. Sonraki tüm iş ilişkilerine şüpheyle bakar. Bir daha kolay kolay kimseye güvenemez. Oysa güven, iş hayatında verimliliğin temelidir. İnsan kendini güvende hissettiğinde yaratıcı olur, risk alır, daha cesur davranır. Ama sırtından hançerlenen biri, o cesareti asla gösteremez. Bu da yalnızca kişiyi değil, kurumun bütününü zehirler. Çünkü ihanet, zincirleme bir etki yaratır. Bir kişinin yaşadığı güvensizlik, bütün ekibin motivasyonunu düşürür.
Şirket kültürü burada belirleyici bir rol oynar. Eğer yönetim adaletli davranmaz, liyakati esas almaz, rekabeti sağlıklı bir zeminde tutmazsa, insanlar köşe kapmaca oynamaya başlar. Oyun kurallarının adil olmadığı yerde insanlar kendi kurallarını yaratır. İşte ihanetin çoğu zaman yeşerdiği toprak da burasıdır. Adaletsizliğin hüküm sürdüğü yerde ihanet, meşru bir yöntem gibi algılanır. “Ben yapmazsam başkası yapar” düşüncesi yayılır. Oysa adil, şeffaf ve liyakat esaslı bir sistem kurulduğunda, insanlar sırtından bıçaklamayı değil, omuz omuza yürümeyi tercih eder.
İş dünyasında ihanetin bedeli ağırdır. İhanete uğrayan için derin bir acı, ihanet eden için damgalanmış bir yalnızlıktır. Dostluğunu satıp terfi kazanan, aslında insanlığından bir parça satmıştır. Hiçbir koltuk, hiçbir unvan, hiçbir maaş, dostlarla içilen bir kahvenin tadına denk değildir. İnsan, en çok güvendiği insanın ihanetiyle sınandığında yalnızca dostunu değil, kendinden de bir parçayı kaybeder. Ve bu kayıp, hiçbir terfiyle telafi edilemez.
Benim gözümde iş hayatında gerçek başarı, başkasının sırtına basarak değil, birlikte yükselerek kazanılır. Güven ve dostluğu korumak, hem insani hem profesyonel açıdan tek doğru stratejidir. Günün sonunda geriye kalan, tabeladaki unvanlar değil, ardında bıraktığın izlenimdir. Bir kahve molasında satılmış dostlukların utancı, hiçbir makamla örtülemez.
Ve belki de en sert gerçek şu: İhanet eden aslında hiç kazanmaz. Kazandığını sandığı şey, onun en büyük kaybıdır. Çünkü güvenini kaybetmiş bir insan, iş dünyasında da, özel hayatında da sürekli diken üstünde yaşar. Kazançlarının tadını çıkaramaz, başarısının arkasında hep bir gölge taşır. İnsanlığını yitirenin, elinde kalan tek şey yalnızlıktır.
İş dünyasında en kalıcı sermaye güven ve itibardır. Onu kaybeden, her şeyini kaybeder.
Tarih
