Yapay Zeka’nın İki Büyük Kardeşi: AGI ve ASI Arasındaki Fark

Yapay zeka dünyasında son zamanlarda iki terim sıkça duyuyoruz: AGI ve ASI. Bu kısaltmalar kulağa bilim kurgu filmlerinden fırlamış gibi gelse de, aslında teknoloji dünyasının en ciddi tartışma konularından biri. Peki nedir bu AGI ve ASI? Aralarındaki fark ne? Ve neden herkes bu konuları konuşuyor?
AGI: İnsanın Dijital İkizi
Artificial General Intelligence, yani AGI, basitçe söylemek gerekirse insan seviyesindeki yapay zeka demek. IBM’in tanımına göre, AGI her görevde insanların bilişsel yeteneklerine denk veya insan yeteneğinden biraz üstün kabiliyette bir yapay zeka sistemi. Yani matematik problemleri çözen, şiir yazan, araba kullanan, hatta belki de espri yapabilen bir dijital beyin.
ASI: Süper İnsan Ötesi Zeka
Artificial Superintelligence (ASI) ise işin biraz daha “bilim kurgu” tarafı. Oxford filozofu Nick Bostrom’un deyişiyle, ASI ” tüm ilgi alanlarında insanların bilişsel performansını büyük ölçüde aşan herhangi bir zeka” demek.
Şu anda elimizde insan seviyesini geçen bazı yapay zeka sistemleri var – AlphaGo, DeepBlue gibi. Bunlar birer “süper dar zeka” örneği. AlphaGo satranç oynamada dünya şampiyonunu yenebilir ama size kahve yapamaz. AGI ise hem satrançta hem kahve yapmakta hem de felsefe tartışmasında usta olan sistemlerin tanımı. Kısacası, çok yetenekli bir insan arkadaşınız gibi, ama dijital formatta.
AGI’yi çok akıllı insan olarak düşünürsek, ASI her konuda dahi gibi bir şey. Sadece insan seviyesinde değil, insanı geride bırakan, belki de kendini sürekli geliştiren bir süper zeka. Tıpkı bir çocuğun karıncaları gözlemlemesi gibi, ASI de bizi gözlemleyebilir.
Günümüzde Neredeyiz?
Şu anda gerçek bir AGI yok, ama yaklaşıyoruz. GPT-4, Gemini 2.5, Grok 4 gibi büyük dil modelleri matematik, kodlama, tıp, hukuk gibi birçok alanda “insana yakın” performans gösteriyor. Hatta bazı araştırmacılar GPT-4’ü “eksik ama erken bir AGI versiyonu” olarak görüyor.
DeepMind’ın AlphaFold’u protein katlanmasında tüm insan uzmanları geçti. Boston Dynamics’in robotları akrobasi yapıyor. Ama hâlâ gerçek dünyada öğrenme ve uzun vadeli planlama konularında eksiklerimiz var.
OpenAI, Google DeepMind, Anthropic gibi şirketler milyarlarca dolar harcayarak bu hedefe koşuyor. Elon Musk, Grok 4’ün her konuda doktora öğrencilerinden daha iyi olduğunu iddia ediyor. Ama sağduyu konusunda hala sıkıntıları olduğunu da itiraf etti. Mark Zuckerberg ise Meta olarak ASI’ye adım adım yaklaştıkları kanısında. Türkiye’den bakınca uzak görünse de, bu teknolojiler tüm dünyayı etkileyecek.
Büyük Sorular ve Endişeler
AGI ve ASI’nin gelmesi muhtemel olduğunu varsayarsak, karşımızda büyük sorular var. Bir AGI bilinçli olursa hakları olmalı mı? İnsan değerlerini paylaşacağını nasıl garanti ederiz?
Nick Bostrom’un dediği gibi, bir süper zeka “temelde bizim tarafımızda” olmalı. Yapay zeka için Asimov Yasaları gibi. Aksi takdirde, hedefleri bizimkilerle çelişirse, onu durdurmaya çalışmamıza direniş gösterebilir. Bu da “zeka patlaması” endişesini doğuruyor – kendini geliştiren bir yapay zekanın kontrolden çıkması.
Tabii ki iyimser senaryolar da var. AGI hastalıkları yok edebilir, bilimsel keşifleri hızlandırabilir, bolluk yaratabilir. Ama aynı zamanda işsizlik, eşitsizlik, gizlilik sorunları da getirebilir. OpenAI araştırmacıları ABD işçilerinin %80’inin görevlerinin %10’unun AI’dan etkilenebileceğini tahmin ediyor.
Zaman Çizelgesi: Ne Zaman Gelecek?
İşte en büyük soru: Ne zaman? Cevaplar birbirinden farklı. Ray Kurzweil 2045’te insan zekası ve makine zekasının birleşeceğini ve “Tekillik”e ulaşılacağına dair tahminde bulundu. Anthropic CEO’su Dario Amodei, 2027 civarında Claude modellerinin AGI seviyesinde olabileceğini düşünüyor.
Diğer yandan, bazı uzmanlar daha temkinli. 2024 sonunda tahminlerine göre 2027 yılında AGI seviyesinde teknolojinin geliştirilmiş olma ihtimali %25, 2031’de ise %50. Ama Trump hükümeti yapay zeka için gereken güvenlik önlemlerini gevşetirken ve yapay zeka sektöründeki şirketlere yatırım yağarken yapay zeka dönüm noktalarına ulaşma hızı da artabilir. Sonuçta “muhteşem” Grok 4 aslında xAI tarafından yapılan bir inovasyonun sonucu değil, sadece eğitim ve işleme aşamalarında daha çok bilişim gücü kullanılıyor.
Hazırlıklı Olmak
AGI ve ASI’nin gelip gelmeyeceği değil, ne zaman geleceği tartışılıyor artık. Bu teknolojiler hayatımızı kökten değiştirebilir – iyi ya da kötü yönde.
Önemli olan, bu dönüşüme hazırlıklı olmak. Eğitim sistemimizi, iş dünyamızı, hatta toplumsal değerlerimizi gözden geçirmek gerekebilir. Çünkü yapay zeka sadece bir teknoloji değil; insanlığın geleceğini şekillendirecek bir güç.
Belki de en önemli soru şu: Bu güçlü teknolojileri nasıl “doğru” şekillendireceğiz? Cevabı hep birlikte bulacağız.