Türkiye, enerji alanında kritik bir yol ayrımında. Büyüyen ekonomi ve artan nüfusla birlikte enerji talebi hızla yükselirken, fosil yakıtlara olan yüksek bağımlılık hem ekonomiyi zorluyor hem de ülkenin iddialı iklim hedefleriyle çelişiyor. Bu durum, Türkiye’yi yenilenebilir enerji, nükleer güç ve enerji verimliliğine odaklanan, on milyarlarca dolarlık yatırım gerektiren köklü bir dönüşüme itiyor.
Mevcut Durum: Artan Talep, Yüksek İthalat
Türkiye, son yirmi yılda OECD ülkeleri arasında enerji talebi en hızlı artan ülkelerden biri konumunda. Ancak bu büyüme, enerjide dışa bağımlılık sorununu derinleştirdi.
lkenin tükettiği enerjinin yaklaşık %70’i ithal ediliyor.
Özellikle doğal gazda bu oran %99’u aşarken , petrolde %90’ların , kömürde ise %70’lerin üzerinde seyrediyor. Bu yüksek bağımlılık, Türkiye’yi küresel enerji fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı savunmasız bırakıyor ve cari açık üzerinde önemli bir baskı yaratıyor. 2022’deki küresel enerji krizi, 96,5 milyar dolarlık rekor enerji ithalat faturasıyla bu riskleri net bir şekilde ortaya koydu.
Enerji tüketiminde sanayi (%30 civarı) ve ulaştırma (%27 civarı) başı çekerken , konutlar da (%22 civarı) önemli bir paya sahip.
Ulusal Strateji: Yeşil Dönüşüm ve Net Sıfır Hedefi
Türkiye, bu zorluklara yanıt olarak iddialı bir enerji stratejisi belirledi. 2022’de yayımlanan Türkiye Ulusal Enerji Planı (TUEP), 2035’e kadar yenilenebilir enerji kurulu gücünü (özellikle güneş ve rüzgar) ciddi şekilde artırmayı, enerji verimliliğini yükseltmeyi ve Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) ile nükleer enerjiyi devreye almayı hedefliyor.
Ancak hedefler daha da ileri taşındı. 2024’te güncellenen yol haritasıyla, 2035 için sadece güneş ve rüzgarda toplam 120 GW kurulu güç hedeflendi. Bu, mevcut kapasitenin yaklaşık dört katına çıkarılması anlamına geliyor. En iddialı adım ise 2053 Net Sıfır Vizyonu. Bu vizyon, enerji üretiminin büyük ölçüde karbonsuzlaştırılmasını, sanayi, ulaşım ve binalarda elektrifikasyonun yaygınlaşmasını gerektiriyor.
Devasa Yatırım İhtiyacı
Bu hedeflere ulaşmak, benzeri görülmemiş bir yatırım seferberliği demek. Dünya Bankası, sadece 2053 Net Sıfır hedefi için 2022-2040 döneminde 165 milyar dolarlık ek yatırım gerektiğini tahmin ediyor. II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2024-2030) ise tek başına 35 milyar dolarlık verimlilik yatırımı öngörüyor.
Öncelikli yatırım alanları şunlar:
Yenilenebilir Enerji: Güneş ve rüzgar santrallerinin hızla yaygınlaştırılması. YEKA (Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları) ihaleleriyle milyarlarca dolarlık yatırım potansiyeli yaratıldı. YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) mekanizması da mevcut santralleri destekliyor.
Şebeke Modernizasyonu: Artan yenilenebilir enerjiyi taşıyacak ve dengeleyecek modern, esnek ve akıllı bir elektrik şebekesi. TEİAŞ’ın iletim yatırımları ve enerji depolama sistemleri kritik önemde.
Enerji Verimliliği: Özellikle sanayi ve binalarda enerji kayıplarını önleyecek yatırımlar.
Doğal Gaz Altyapısı: Sakarya gaz sahasının tam kapasiteye ulaşması, LNG terminalleri ve yer altı depolama tesislerinin kapasitelerinin artırılması.
Nükleer Enerji: Akkuyu NGS’nin (4,8 GW) tamamlanması.
Zorluklar ve Fırsatlar
Bu dönüşümün önünde önemli engeller var: Yenilenebilir enerjinin şebekeye entegrasyonu , devasa finansman ihtiyacı , bürokratik süreçler ve fosil yakıtlardaki ithalat bağımlılığının getirdiği jeopolitik riskler bunlardan bazıları.
Ancak Türkiye’nin önemli fırsatları da bulunuyor: Yüksek güneş ve rüzgar potansiyeli , enerji verimliliği ile sağlanabilecek tasarruflar , stratejik konumu sayesinde enerji ticaret merkezi olma hedefi ve yeşil teknolojilerin yaratacağı ekonomik ve istihdam olanakları öne çıkıyor.
Türkiye, enerji geleceğini şekillendirecek kritik bir dönemeçte. İthalat bağımlılığını azaltmak, arz güvenliğini sağlamak ve iklim hedeflerine ulaşmak, cesur adımlar ve büyük yatırımlar gerektiriyor. Önümüzdeki yıllarda atılacak adımlar, Türkiye’nin sadece enerji sektörünü değil, tüm ekonomisini ve çevresel geleceğini belirleyecek. Başarı, sağlam bir planlama, yatırımcı dostu bir ortam ve kararlı bir politik iradeye bağlı olacak.
Enerji İthalat bağımlılığı, yeşil hedefler ve yatırım ihtiyacı
Tarih
